Vigilantes

Verslag: vigilantes
Guatemalteken nemen het heft in eigen handen
Overdag zijn ze schrijnwerker, leraar of verkoper, maar ‘s avonds om 20.55h trekken ze een skimuts over hun hoofd en om 21.00h stipt staan ze gemaskerd en uitgerust met stokken en baseballbats paraat op hun vaste plek. Klaar om in de buurt van hun familie en vrienden de veiligheid te garanderen.
Ze noemen zichzelf “Vigilantes” en toen ik deze gemaskerde mannen, samen met mijn vriend na een avondje op café, rond middernacht in de donkere straten van Quetzaltenango (Xela) voor het eerst tegen het lijf liep, fluisterde ik vlug: “Ok, tot zo ver onze veilige tijd in Guatemala, we zijn onze camera en portefeuilles kwijt!”
Maar in plaats daarvan werden we begroet met een sympathieke Buenas noches en dat was het dan!!!!
De volgende dag vertelde ik aan het ontbijt uitgelaten wat we meegemaakt hadden aan de moeder van ons gastgezin waar we Spaans aan het leren waren.
“Ah, de jongens van de vigilantes” lachte ze “dat zijn de good guys, ze beschermen ‘s nachts de straten van Xela zodat iedereen veilig thuis geraakt. Heb je de fluitsignalen nog niet gehoord?”
Die hadden we inderdaad nog niet gehoord. Ze vertelde dat de vigilantes met elkaar communiceren via walkie talkies en elke avond exact om 23h fluit iedere groep 1 keer kort op fluitjes, dit betekent dat alles veilig en in orde is.
Die nacht gingen we op tijd slapen en met ingehouden adem wachtten we af. En ja hoor, zoals gezegd hoorden we vanuit verschillende hoeken van de buurt een achttal korte fluitsignalen! Alles veilig, we konden op 2 oren slapen.
Het interview
Na een verblijf van 2 weken in Xela waren we helemaal gewend aan het in zwart geklede en gemaskerde baseballteam dat door de straten partouilleerde.
Ik raakte best gefascineerd door dit nogal eigenaardige veiligheidssysteem en wilde er graag meer over weten.
Ik vroeg onze adoptiemoeder, die iedereen in de buurt kent, of ze geen afspraak kon fixen met een paar van de kerels voor een interviewtje. Na een paar telefoontjes en verschillende malen te bevestigen dat we ‘seguro’ waren om mee te praten konden we de volgende dag op bezoek bij Jose en Victor.
Twee broers die overdag samen een schijnwerkerij open houden. Jose, 28 jaar en de jongste van de 2, voerde het woord en antwoordde fier op mijn vragen.
Sinds 10 maanden zijn de vigilantes actief in Xela. Het was een noodzaak daar de criminaliteit de laatste jaren exponentieel toegenomen is. Het politiekorps is zwaar ondergefinancierd en onderbemand, waardoor er in sommige buurten slechts 1 keer per maand een politiepatrouille passeert.
Guatemala loopt de laatste jaren meer en meer gebukt onder het juk van de Mara’s, jongerenbendes die het hele land teisteren, en naar hartelust roven en moorden.
In een controversiele speech, verklaarde president Oscar Berger onlangs dat Guatemala een ‘Columbianization’ aan het ondergaan is en dat het land nog nooit zoveel geweld heeft gekend sinds de burgeroorlog.
Een politiekorps van 5000 manschappen in een land van 14 miljoen inwoners kan nauwelijks efficient genoemd worden en met gemiddeld 14 moorden per dag is Guatemala niet bepaald landje Weltevree. De mensen hier hebben vaak ook helemaal geen vertrouwen in de politie en het rechtsysteem dat gerenomeerd is omwille van de corruptie!
Dit is dan ook de reden waarom Jose en vele anderen ervoor gekozen hebben om het heft in eigen handen te nemen.
Het idee van de vigilantes onstond in Guatemala City en Xela, de 2e grootste stad van het land, heeft ondertussen al een 180-tal vrijwillige vigilantes die zich gegroepeerd hebben in groepjes van 3 tot 8 personen. Elke groep heeft zijn eigen afgebakende buurt waar ze ‘s avonds tussen 21h en middernacht rondwandelen.
“De jongste van alle vigilantes is 16 en de oudste is 65 jaar, iedereen is welkom, ook vrouwen als ze willen” Aldus Jose. “We bedekken onze hoofden volledig en kleden ons in donkere kleuren om onherkenbaar te zijn en zo onze families en onszelf te beschermen tegen wraakacties van de bendes. De reden dat we stokken en baseballbats meenemen is alleen voor zelfverdediging.”
Toen het gesprek op z’n einde liep vroeg Jose waar we op gehoopt hadden. We werden plechtig uitgenodigd om een avondje mee te gaan patrouilleren! Nog voor de vraag er volledig gesteld was, antwoordden we enthousiast "Claro que si"! We kregen duidelijke instructies over onze kledij zodat we onherkenbaar zouden zijn en we moesten op onze plechtige communiezieltjes beloven dat we aan niemand hun identiteit bekend zouden maken. Met een stevige handdruk werden de afspraken bevestigd!
De infiltratie is een feit!
De volgende dag om 21h stipt stonden we klaar op de afgesproken plaats en werden we voorgesteld aan de andere leden van de groep van Jose en Victor.
Terwijl we gemaskerd en dus anoniem door de straten wandelden zagen we hoe verschillende pas gearriveerde reizigers zo koel mogelijk voorbij de groep probeerden te lopen. Ook zagen we duidelijk opgeluchte gezichten en hoorden we een diepe zucht zodra de groep hen vriendelijk begroette!
Ieder lid van het team heeft altijd een fluitje bij zich en als er zich ergens een probleem voordoet wordt er meerdere malen kort achter elkaar gefloten, waarop iedereen naar buiten komt en de andere groepen naar de plaats van het onheil snellen.
De keren dat in het verleden een dief of een bendelid op heterdaad betrapt is, was het de taak van de vigilantes om de boef in bedwang te houden tot de politie, vaak pas na 45 minuten, arriveerde om de crimineel in de boeien te slaan en af te voeren.
Er is geen afgesproken samenwerking en zelfs als de politie arriveert worden de maskers nooit afgezet, omdat ook de vigilantes er geen vertrouwen in hebben dat iedere agent recht in zijn schoenen staat. Daarom heeft ieder lid van de vigilantes ook een schuilnaam en deze namen worden uitsluitend gebruikt wanneer er gecommuniceerd wordt via de walkie talkies.
Terwijl hij dit vertelde haalde Jose fier een krantenartikel uit zijn binnenzak. In dit artikel vertelt Semet Tujal, Secretaris Generaal van het politiedepartement van Xela, dat hij zich erg bewust is van de activiteit van de vigilantes. Hij verklaart dat ze een grote hulp zijn en dat de criminaliteit sterk gedaald is sinds ze er zijn. Hij geeft ook toe dat hun politiekorps niet genoeg manschappen heeft om de criminaliteit in Xela alleen de baas te kunnen.
Al pratend wandelden we verder door de verlaten straten van de stad en om 23h weerklonk overal een kort fluitsignaal wat ons duidelijk maakte dat er weer een veilige avond gepasseerd was in Xela.
Jose en zijn vrienden zullen zolang het nodig is elke avond blijven patrouilleren, maar ze hopen allemaal dat de bendes snel zullen verdwijnen en dat er snel een meer efficient systeem zal zijn.
Katrien Greven, Guatemala